گذر از هر مرحله و ورود به مرحله دیگر همواره با دشواری های فراوان روبه رو بوده و هست. انسان امروز بلیت وارد شدن به دنیای مدرن را به بهای از دست رفتن بسیاری دستاوردها و داشته هایش خریداری کرده است.   ویژگی و مشخصه اصلی این دنیا پیشرفت تکنولوژی و علم است. در واقع دانش در دنیای مدرن حکم اسبی رام نشدنی را دارد که بی محابا می تازد و گاهی سوار خود را به زمین می افکند و انسان ها زمانی که حاضر شدند از مانع غرایز طبیعی و تعلقات خود پرش کنند، همچنان به تاخت و تاز ادامه دادند و دیگر در خاطرشان نماند که روزگاری همان علایق و دلبستگی های مدرن کهنه شده رنگ و بویی به دنیای آنها می داد. خانه مادربزرگ ها و قدیمی ترها، همیشه مملو از تمام فراموش شده هاست. از نامه هایی که دیگر امروز معنای خود را از دست داده تا آلبوم های خانوادگی که در هر ورق آن صدها جوانی از دست رفته، روزهای پر خاطره و عزیزان از دست رفته، خفته است. آلبوم هایی که به واسطه ورود به دنیای تکنولوژی های جدید دیگر کارایی و لذت جمع آوری به دستان بی رحم نسیان سپرده شده است.     ● ظهور پدیده ای به نام عکاسی در ایران   ناصرالدین شاه که به هنر و علم برخلاف سیاست علاقه فراوانی داشت اولین دوربین عکاسی را به ایران آورد. خود او از جمله اولین عکاسان ایرانی به حساب می آید. قدیمی ترین عکس های ناصرالدین شاه عبارت است از پرتره ای که از خودش گرفته و پرتره ای تمام رخ از مادرش است. در آن روزگار عکس دستاوردی لوکس بود و تنها در انحصار درباریان قرار داشت. اولین عکاسخانه ایران به نام مبارکه همایونی در کاخ گلستان به دستور ناصرالدین شاه دایر شد.   این عکاسخانه تنها برای امور شخصی و دولتی دربار مورد استفاده قرار می گرفت و همه کس حق ورود به آنجا را نداشت. تمایل ناصرالدین شاه به ترویج این صنعت ـ هنر باعث شد تا در آن دوران تعدادی از محصلان مستعد دارالفنون برای کسب مهارت های فنی و اطلاعات هنری به اروپا اعزام شوند. این گونه عکاسی از حصر درباریان رهایی یافت و نخستین عکاسخانه عمومی نیز به فرمان ناصرالدین شاه در تهران تاسیس شد. مردم برای ثبت لحظاتی مهم چون ازدواج، تولد کودکانشان و عکس های انفرادی به عکاسخانه ها می رفتند.   کم کم عکس های خانوادگی به خانه ها راه یافت و در قاب منازل جای گرفت و عکس ها شاهد و گواهی بر گذشته و گذار مردم شد. با افزایش یافتن حجم این شاهد عینی پای آلبوم ها به میان آمد. این که اولین آلبوم ها کی و چه زمانی در ایران مورد استفاده قرار گرفتند بر کسی روشن نیست. اما آنچه واضح است احساس تعلق به گذشته، زمان از دست رفته و خاطرات تلخ و شیرین ایام دیرین بود که آدم ها را برآن داشت تا راهی برای محافظت و جمع آوری این عکس ها بجویند.     ● عکس های سیاه و سفید یادگار دورانی رنگین!   با پیشرفت علم، دنیای تصویر هم زیرو رو شد. دوربین های عکاسی و کم کم دوربین های فیلمبرداری قدم به حیطه فناوری روز گذاشتند. عکاسخانه تبدیل به فضایی برای ظهور و چاپ دوربین های خانگی شد. مردم با اشتیاق فراوان حلقه های فیلم خود را به آنها می دادند تا تصاویری که توسط خودشان و نه توسط عکاس و در خانه هایشان ثبت می شد را ببینند؛ قسمت بد ماجرا زمانی خود را نشان می داد که فیلم ها به دلایلی مانند دیدن نور سیاه می شد و قابلیت چاپ را از دست می داد.   آن وقت کل اهالی حاضر در عکس ماتم می گرفتند. این روزها اما نه فرصتی برای چاپ عکس باقیمانده و نه اشتیاق و انگیزه ای. چرا که دوربین های دیجیتال رقبای پیر خود را از صحنه رقابت بیرون کرده اند و با فشار یک دکمه می توان لحظه ای را ثبت کرد و در همان زمان آن لحظه ثبت شده را دید. حتی می توان در دقیقه ای آن را برای دوستان و اقوام فرستاد. در واقع میل ظهور عکس بود که مردم را به عکاسی ها می کشاند و امروز با برآورده شدن این میل در چند ثانیه، انگیزه چاپ دیگر از بین رفته است.   در این میان وقتی عکسی چاپ نمی شود آلبومی باقی نمی ماند تا به دور آن جمع شوند و از گذشته ها یاد کنند. این ویژگی دوران مدرن است که همه چیز را از چرخه اهمیت خارج می کند چرا که هر روز چیزی نو و جذاب برای تو به ارمغان می آورد که کهنه ها را دل آزار می کند. خانم کاویانی اما به پیشواز کهنه ها می رود و بر خلاف دیگران عکس هایش را همچنان برای چاپ به عکاسی می برد و خانه اش پر از آلبوم هایی است که هر روز بر تعدادشان افزوده می شود او درباره علاقه اش به این کار می گوید: «۶۵ سال از عمر من می گذرد. من مثل جوان ترها با کامپیوتر نمی توانم کار کنم و در حقیقت هیچ وقت علاقه ای به استفاده از آن نداشته ام. با اصرار پسرم دوربینی خریدم و حالا تا عکس ها را توی دستانم لمس نکنم و داخل ورق های آلبوم جا ندهم دلم آرام نمی شود. من این گونه از خاطراتم محافظت می کنم و هیچ راه دیگری را هم دوست ندارم. هنوز هم وقتی دور هم جمع می شویم همه جوان های فامیل سراغ آلبوم ها را از من می گیرند و با ولع ساعت ها به آنها چشم می دوزند. من هیچ وقت به این وسایل جدید عادت نکردم. داشتن آلبوم یکی از لذت های زندگی من است.»     ولی سروش موسوی که عکاس جوانی است نظر متفاوتی دارد او در مورد پیشرفت تکنولوژی و علت از بین رفتن آلبوم ها و لذت جمع آوری آنها می گوید: «به نظر من دستیابی به دانش روز در زمینه عکاسی مزیت های فراوانی دارد. امکاناتی از قبیل بلوتوث و ای میل که انسان ها را در لحظات یکدیگر شریک می کند چنانچه صحیح به کار گرفته شود بسیار جذاب و کارآمد است. ولی آلبوم هایی قدیمی برای کسانی چون من، اندرونی خاصی به حساب می آیند. آلبوم هایی که بچه ها عموما حق نزدیک شدن و دست کشیدن به تصاویر آن را نداشتند و تنها به مهمان های صمیمی و یاران قدیمی ضمن صرف چای در مراسم خاص نشان داده می شد. وی می افزاید: برای کسانی که تجربه این خاطرات را نداشته اند وجود یا عدم وجود آلبوم تفاوت چندانی ندارد.   در ثانی عکس در گذشته از درجه اهمیت بالایی برخوردار بود. آدم ها از طبقات اجتماعی مختلف با بهترین لباس هایشان در مقابل دوربین ها صاف و مرتب با لبخندی بر لب می ایستادند. در حال حاضر در ازای هر فرد دوربینی وجود دارد و در لحظه می توان هزاران عکس را ثبت کرد و دیگر عکاس و آلبوم جزء در مراسم ازدواج اعتبار گذشته خود را برای عموم از دست داده اند. جالب این جاست که در گذشته زن ها و شوهرها مجبور نبودند برای ثبت و نگهداری روز ازدواجشان هزینه زیادی متحمل شوند.   اما در دنیای کنونی برای هر چه با شکوه و زیباتر شدن عکس های مراسم ازدواج حاضرند مبالغ قابل توجهی بپردازند. غافل از این که عکس های کنونی هرگز لطف آن عکس های سیاه و سفید و خالی از پیرایش گذشته را ندارند و نخواهند داشت. با این همه اگر تمایل داشته باشید هنوز هم می توانید آلبوم هایی از عکس هایتان در آلبوم های با هزینه اندک فراهم آورید و چنانچه مایلید بار دیگر دست به دامان تکنولوژی شوید، سری به آلبوم های دیجیتال بزنید. با استفاده از این آلبوم عکس های خود را به صورت اسلاید همراه با افکت و آهنگ های خاص می توانید بر صفحه مانیتور کامپیوتر تماشا کنید. حتی در یکی دو سال گذشته قاب های دیجیتالی که قابلیت این آلبوم ها را دارند وارد بازار شدند. همچنین برای حفاظت ازاطلاعات عکس ها با تهیه بک آپ خطر از بین رفتن آنها را تا هشتاد درصد کاهش دهید.»     کم کم زمان می گذرد و سال های پس از این، شاید در دوران فرزندان ما آلبوم های خانوادگی به عنوان بازمانده ای قدیمی و ارزشمند زندگی گذشتگان به موزه ها برده می شود. آیندگان به چشم ها، صورت و لباس هایمان با تعجب زل می زنند و جلد مخملی آلبوم ها را از ورای شیشه ای که درونشان به نمایش گذاشته اند می بینند. آن زمان حتی دیگر کسی نیست که یاد بیاورد عکسی بود و لذت تماشایی داشت.

گردآوری:پرتال فرهنگی اجتماعی پرشین پرشیا